2007-yilda Sequoia Capital San-Fransiskodagi “Pane e Vino” restoranida 1,2 million dollarlik chek yozadi. Evenflow Inc nomli kichik startapga tikilgan bu sarmoya keyinchalik Dropbox yaralishiga sabab bo‘ldi. U 10 yil ichida 2 milliard dollarlik daromad olib keldi.
O‘sha paytda fayllarni ulashish texnologiyalari bozorida raqobat juda kuchli edi. Mashable shu yo‘nalishda 80 ga yaqin startapni sanab o‘tgan, lekin ko‘pi muvaffaqiyatsizlikka uchragan. Dropbox esa hatto ro‘yxatda ham bo'lmagan. Shunga qaramay, Sequoia investorlari uning kelajagini ko‘ra olgan. Boshqa venchur kapitalchilar ham keyinchalik Instagram kabi startaplarni “ofisdan tashqarida” uchratgan: Instagram milliard dollarlik kompaniyaga aylanishidan oldin “Burbn” nomli oddiy ilova edi. Kevin Systrom (Instagram asoschisi) Stiv Anderson (Baseline Ventures investori) bilan tasodifan barda uchrashib qoladi. Kevin Systrom unga iPhone’dagi dastlabki prototipni ko‘rsatadi va Anderson ko‘p o‘tmay startapga sarmoya kiritadi. Shu kichik sarmoya Instagram’ning yanada rivojlanishiga sabab bo’ladi.
VC’lar o‘zlari qiziqqan startap asoschilarining e’tiborini qozonish uchun uzoq yo‘l bosishga tayyor. Masalan, Sequoia va uning hamkori Jim Goetz “Early Bird” deb ataladigan tizim yaratishadi. Bu tizim ilovalar faolligini kuzatib, tez o‘sayotgan ilovalarni erta aniqlashga yordam berardi. 2010-yilda birdaniga tizim kuchli signalni aniqladi: bir ilova o‘nlab mamlakatlarda yuklab olish soni bo‘yicha reytinglarda topga chiqadi. Bugun WhatsApp yer yuzidagi har to‘rt kishidan biri ishlatadigan ulkan messenjer. Ammo o‘sha paytda uni osongina ko‘zdan qochirish mumkin edi, chunki ilova AQSh reytinglarida quyi o‘rinlarda.
Sequoia WhatsApp’ga investitsiya qilishga qaror qiladi. Lekin qanday qilib? Asoschilar sarmoya qidirmayotgan, ular butunlay o‘z-o‘zini moliyalashtirayotgan edi. Ular investorlarning xatlarini o‘qimasdi. Hatto tashrif buyurish mumkin bo‘lgan ofis manzili berishmasdi. Ularning “ofisi” Google’ga yaqin joyda ekanini haqida gap tarqalganida ham, aniq manzil noma’lum bo‘lib qolgan. WhatsApp ilovasining asoschilarini topish maqsadida Sequoia vakillari shunchaki Mountain View ko‘chalarida, 12 kvadrat mil bo‘lgan shaharchani aylanib yura boshlaydilar. Bir necha oy o‘tgach, Sequoia WhatsApp’ga 8 million dollar sarmoya kiritishga muvaffaq bo‘ladi va taxminan 11 foizlik ulushni oladi. Oradan ko‘p o‘tmay, 2014-yilda Facebook WhatsApp’ni 19 milliard dollarga sotib oladi.
Bu misollar bir narsani ko‘rsatadi: korporativ menejerlar odatda ichki loyihalarga e’tibor beradi, venchur kapitalchilar esa tashqaridan loyihalarni izlaydi. Yana bir farq: kompaniyalarda ko‘pincha pul ham, iste’dod ham bor. Yetishmaydigan narsa bu yangi g‘oyalar. VC’lar esa yiliga minglab startaplarni ko‘radi. VC’lar yangi loyihalarni o‘tkazib yubormaslik maqsadida “to‘rt devor tashqarisiga chiqishadi”.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, dastlabki investitsiyalarning yarmiga yaqini tavsiyalar orqali jalb etiladi. Ya’ni do‘st, professor yoki hatto oddiy suhbat orqali. Masalan, Venrock’dan Cami Samuels oddiy suhbatlar orqali bir nechta startaplarga investitsiya kiritgan.
LinkedIn. Reid Hoffmanda faqat g‘oya bo’lgan vaqtlarda hech kim LinkedIn’ni hozirgidek ulkan tarmoq bo‘lishini o‘ylamagan. Ammo u PayPal’da ishlagan paytida kuchli tanish-bilishlari (networking) bo‘lgan. Shu networking orqali sarmoya oladi: avval Peter Thiel, keyin boshqa “PayPal Mafiyasi” a’zolari unga sarmoya kiritadi. Bugun LinkedIn’da 1.20 milliarddan ortiq foydalanuvchi bor.
Google. Stenfordning ikki nafar talabasi Larri Peyj va Sergey Brinda qidiruv tizimi prototipi bor, ammo puli yo‘q edi. Ular professorining tanish-bilishlari orqali Andy Bechtolsheim bilan tanishishadi. U qisqa demo versiyasini ko‘rishi bilan, shu paytning o‘zida 100 ming dollarlik chek yozadi. Bu Google’ning ibtidosi edi.
Muallif: Alisher Sa'dullayev